پژوهشگر علوم شناختی گفت: یک شرکت دانش‌بنیان موفق به راه‌اندازی سامانه‌ای شده که از آن می‌توان برای شناخت زوجین از یکدیگر در امر ازدواج بهره‌گیری کرد.
به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، «علوم شناختی چیست؟»؛ این سؤالی است که در ابتدای شنیدن واژه «علوم شناختی» در ذهن هر فردی ایجاد می‌شود.
شاید دلیلش این باشد که علوم شناختی یک دانش ترویج نشده است، شاید آنقدر که این دانش اهمیت دارد آن را نشناسانده‌اند تا همان قدر که علوم شناختی در زندگی فردی و اجتماعی‌مان تاثیر دارد از این دانش اطلاع داشته باشیم.
البته این علم در کشور ما نیز مورد توجه مسؤولان و پژوهشگران کشور قرار گرفته به طوریکه یک ستاد با عنوان ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی زیر مجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل شده است تا زیرساخت ها برای پیشرفت در این دانش فراهم شده و از پژوهشگرانی که دارای پژوهش های حوزه علوم شناختی هستند هم حمایت شود.
کارشناسان و پژوهشگران این حوزه معتقدند علوم شناختی اهمیت بسیاری در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد و باید از سنین کودکی با دانش علوم شناختی کودکان را پرورش داد.
از این رو شناخت دانش علوم شناختی در درجه بالایی از اهمیت قرار می‌گیرد و در این میان نقش رسانه‌ها در ترویج علوم شناختی نیز بسیار جدی است.
در زمینه آشنایی با دانش علوم شناختی، کاربردهای آن، راه‌های پیشرفت در این علم و وظیفه رسانه‌ها برای ترویج و کمک به پیشرفت علوم شناختی با فریبرز درتاج دکتری روانشناسی تربیتی از دانشگاه علامه طباطبایی به گفت‌وگو نشستیم.
* آنچه در گفت‌وگوی ما با درتاج می‌خوانید:
* علوم شناختی همین فکر کردن‌های معمولی ماست
* علوم شناختی در حد تصمیم‌گیری‌های آینده افراد در زندگی
* ضرورت شناختن علوم شناختی به کودکان در دوره طلایی زندگی
* سامانه‌ای برای بهره‌گیری از علوم شناختی در امور مختلف ازدواج
* علوم شناختی یکی از 5 علم اولویت‌دار دنیاست
فارس: لطفا در ابتدا یک تعریف کلی از علوم شناختی داشته باشید تا بدانیم به طور عام علوم شناختی چیست و چه کاربردهایی برای مردم یک جامعه دارد؟
درتاج: یکی از پنج علم برتر که امروزه در تمام کشورهای دنیا فارغ از هر گونه استعدادی که پژوهشگران آن کشور دارند بر روی این علوم کار می‌کنند، دانش علوم شناختی است.
فارس: این پنج علم کدام علوم هستند؟
درتاج: پنج علم برتر دنیا از قبیل نانو تکنولوژی، بایوتکنولوژی، کامپیوتر ساینس، علوم فضا و علوم شناختی است؛ یعنی پیشرفت در این 5 علم در دنیا اولویت کاری تمامی کشورهاست، در صورتی که ممکن است یک کشور استعدادهای برتری در رشته‌های دیگری هم داشته باشد اما این علوم از اهمیت بالاتری برخوردارند و اینگونه نیست که در صورت وجود استعداد برتر در یک رشته دیگر، پژوهش در این 5 رشته فراموش یا کمرنگ شود؛ چرا که کشورها خود را ملزم می‌دانند که برای توسعه آینده خود بر روی پیشرفت در این علوم سرمایه‌گذاری کنند.
ادراک ما از جهان پیرامون‌مان، نحوه پردازش اطلاعات و روند چگونه عمل کردن مغز به علوم شناختی مربوط می‌شود
علوم شناختی نیز یکی از این پنج علم اولویت دار است، اهمیت علوم شناختی به اندازه‌ای است که می‌توان گفت تقریبا تمام رفتارهای ما تحت کنترل فرایندهای تفکر، مغز و فرایندهای شناختی قرار دارد، علوم شناختی این روند را ادامه می‌دهد که این توانایی‌ها چه زمانی شکل می‌گیرد و چگونه پرورش می‌یابد.
* اهمیت توجه به علوم شناختی پیش از سن مدرسه کودکان
فارس: به طور کلی ما در دانش علوم شناختی چه موضوعاتی را مورد بررسی قرار می‌دهیم؟
درتاج: فرایندهای شناختی پایه‌ای مانند توجه، دقت، تمرکز، تصمیم‌گیری منجر به رشد تفکر و رشد هوش در افراد می‌شود، اینها موضوعاتی است که در علوم شناختی مورد بررسی قرار می‌گیرد، در نتیجه برای ما اهمیت دارد که بعضی از فرایندها که در آینده تصمیم‌گیری و تفکر ما به آنها وابسته است، را بتوانیم قبل از سن مدرسه پرورش دهیم.
فارس: مهمترین موضوع علوم شناختی چیست؟
درتاج: به صورت کلی علوم شناختی همین فکر کردن‌های معمولی ماست، ادراک ما از جهان پیرامون مربوط به علوم شناختی است، نحوه پردازش اطلاعات و روند چگونه عمل کردن مغز به علوم شناختی مربوط می‌شود.
می‌توان گفت علوم شناختی، فرایندهای زبانی است؛ یعنی اینکه چگونه زبان را یاد می‌گیرند و چگونه فرد از ادبیات استفاده می‌کند. یک دانش‌آموز قبل از سن مدرسه دستورزبان را در ادبیات فارسی استفاده می‌کند بدون اینکه هیچ شناخت و نسبتی با آن داشته باشد؛ بنابراین برای ما مهم است آیا شیوه آموزش زبان اول و زبان‌های دیگر کشورها در چه سنی است و موضوع مهم دیگر فرایند تصمیم‌گیری است که هر فرد در زندگی دائما چه در حال تصمیم‌گیری است و موضوع تصمیم‌گیری در روانشناسی شناختی بسیار اهمیت دارد.
* ضرورت شناخت علوم شناختی در حد تصمیم‌گیری‌های آینده افراد در زندگی
فارس: یعنی علوم شناختی در حد تصمیم‌گیری‌های آینده افراد در زندگی اهمیت دارد؟
درتاج: بله، اهمیت علوم شناختی و اطلاعات دادن به خانواده‌ها از این نظر است که ما بتوانیم در سنین بسیار پایین این فرایندها را بلافاصله یا حتی قبل از تولد نوزاد آموزش دهیم.
بعد از تولد نوزاد یک سری توانمندی‌ها و دستورالعمل‌هایی وجود دارد که برای تقویت مغز و افکار نوزاد انجام می‌شود.
دختران و پسران جوان که قصد ازدواج دارند برای شناخت از یکدیگر و مادران و پدران برای انتخاب پرسنل‌های مهد کودک فرزندان‌شان و انتخاب مدارس دانش‌آموزان می‌توانند از دانش علوم شناختی استفاده کنند
ماکسیمم ارتباطات عصبی در مغز یک کودک در 10 ماهگی صورت می‌گیرد، پس به این معنا است که والدین و مربیان و تمامی کسانی که با کودک در ارتباط هستند نقش بسیار مهمی در چگونگی بروز و ظهور توانمندی‌های شناختی دارند.
فارس: اصلا به چه دلیل موضوع تحقیقات در زمینه دانش علوم شناختی برای کشورهای دنیا تا این اندازه اهمیت پیدا کرده است؟
درتاج: به دلیل اینکه ما در آن دوره طلایی که فصول آموزش (به صورت آموزش‌های غیررسمی و در قالب بازی و وسایل) است، قرار داریم.
ما می‌توانیم از این آموزش‌ها برای بچه‌ها و خانواده هایشان استفاده کنیم، به این منظور می‌توانیم به خانواده‌ها آموزش دهیم که بتوانند این توانمندی‌ها را در فرزندان‌شان گسترش و افزایش دهند.
این مسأله از آن نظر بسیار اهمیت دارد که بتواند رفتارهای بعدی را در سنین بالاتر سامان‌دهی کند، این که در سنین بالاتر برای فرزندان مربی بگیرند خیلی تاثیر چندانی ندارد، زمانی ما تاثیرگذاری را روی فرزندان‌مان حس می‌کنیم که تا قبل از دوره طلایی زندگی آنها بتوانیم آموزش‌های لازم را به بچه‌ها ارائه دهیم.
به طور کلی می‌توان گفت هدف علوم شناختی این است که اگر ما در آن دوره سنی طلایی که کودک توانایی و آمادگی لازم را پیدا کرده است بتوانیم آموزش‌های لازم را به او بدهیم کمک بزرگی به فرزندمان کرده‌ایم.
* دوره طلایی کودکان و توجه به آموزش‌های علوم شناختی
فارس: دوره طلایی از چه سنی شروع می‌شود؟
درتاج: به دوره قبل از دبستان کودک و دوران خردسالی او «دوران طلایی» کودک گفته می‌شود بسیاری از مفاهیمی که ما با سرمایه‌گذاری‌های بسیار زیاد برای آموزش بچه‌ها در رده سنی بالاتر انجام می‌دهیم اگر مربیان خوبی داشته باشیم در سنین پایین‌تر و با هزینه کمتر می‌توانیم آموزش‌های لازم را به بچه‌ها بدهیم، در صورتی‌که در کشور ما آموزش به صورت اسمی از سنین 6 تا 7 سالگی شروع می‌شود، ولی تمام آموزش‌های شناختی به صورت غیرمستقیم از همه توانایی‌های ذهنی ما بهره‌گیری می‌کند، ابتدا باید پدرها و مادرها آموزش ببینند و سپس در مراکز توانمندی‌های شناختی کودکان شرکت کنند و از مربیان و محیط غنی آموزشی استفاده و بهره لازم را ببرند.
* علوم شناختی در ایران
فارس: علوم شناختی در کشور ما چقدر پیشرفت کرده است؟
درتاج: خوشبختانه در کشور ما در حوزه علوم شناختی، ما پژوهشکده‌های علوم شناختی را داریم و همین طور مجلات علمی که یافته‌های دانشمندان حوزه‌های علوم شناختی را بررسی می‌کنند در کشور ما بسیار فعال است.
تعداد زیادی از دانشگاه‌های خوب کشورها در حوزه علوم شناختی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری این رشته را در کشور فعال کردیم و همین‌طور آزمایشگاه‌های علوم شناختی را که بیشتر هدف‌شان در آینده این است که برای بیماران قطع نخاع که توان تحرک ندارند و این ارتباط قطع شده است یک روزنه‌ای ایجاد شده که بیماران بتوانند توان تحرک‌شان را از طریق آزمایش‌هایی که در این حوزه انجام شده است به دست بیاورند.
* ارتباط متقابل علوم شناختی و رسانه
فارس: رسانه‌ها چه تاثیری در ترویج این علوم دارند؟
درتاج: من فکر می‌کنم اگر بتوانیم روی فرایندهای پایه سرمایه‌گذاری کنیم، اگر در آینده قبل از سنین 12 سالگی بچه‌ها مربیان خوبی نداشته باشند و فضای خوبی نداشته‌اند، آماده‌سازی و زیرساخت‌های پایه را درست کرده‌ایم که هرگز آسیب نمی‌بینند.
متاسفانه شیوه آموزشی ما در ایران تا حدودی ضعف دارد؛ یعنی ما به دبیران و معلمان دوره دبیرستان و دانشگاه‌ها اهمیت می‌دهیم و بهترین‌ها در مدارس دوره دبیرستان و دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند.
در صورتی که در کشورهایی که رتبه اول آموزش و پرورش دنیا را به دست آورده‌اند به طور مثال مسؤولان کشور فنلاند که تمام سرمایه‌گذاری‌هایشان بر روی معلمان دوره دبستان و قبل دبستان است، در کشور ما هم رسانه‌ها می‌توانند جهت را تغییر دهند، ما از میان مربیان چند مقطع آموزشی کشورمان، ضعیف‌ترین مربیان را در دوره مهد کودک و دبستان‌ها قرار می‌دهیم اما در کشورهای پیشرفته دنیا آموزش عالی از آموزش و پرورش جدا نیست، در صورتی که در ایران اینگونه نیست، رسانه‌ها باید این را بگویند که باید یک متولی واحد داشته باشیم که تاکید بر دوره طلایی کودکان دارد، این مسأله از طریق دانش علوم شناختی قابل حل است.
فارس: نهادهای دانش‌بنیان برای ترویج این علم چه کارهایی انجام داده‌اند؟
درتاج: نهادهای دانش‌بنیان بسته‌های آموزشی زیادی را در دانشگاه‌ها برای توانمندسازی طراحی شده است، ولی متاسفانه به دلیل اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان مورد حمایت قرار نمی‌گیرند خودشان به تنهایی قادر نیستند که بسته‌های آموزشی را به تولید انبوه برسانند.
ما در شرکت‌های دانش‌بنیان کشور که به تازگی توسعه هم یافته‌اند، این توانایی را داریم که استعدادیابی بچه‌ها را در دوره قبل از سن 5 سالگی انجام دهیم.
البته حمایت‌هایی که در حوزه علوم پزشکی وجود دارد کمتر در حوزه علوم انسانی است، اما با این وجود پژوهشگران حوزه علوم انسانی تلاش خود را در حوزه علوم شناختی انجام می‌دهند به طور مثال سامانه هوشمند روان‌سنج نیز برای انجام این کار در دانشگاه علامه طباطبایی راه‌اندازی شده و عموم افراد می‌توانند از این سامانه استفاده کنند.
فارس: نحوه استفاده از این سامانه به چه صورت است؟
درتاج: افرادی که علاقمند به استفاده از سامانه هوشمند روان‌سنج هستند می‌توانند به سایت این سامانه به نشانی اینترنتی ravansang.com رفته و وارد سیستم شوند.
این سایت قادر است شاخص‌های توانمندی بچه‌ها را با هزینه اندک ارزیابی کند.
فارس: چه افرادی می‌توانند از سامانه هوشمند روان‌سنج استفاده کنند؟
درتاج: تمام افراد می‌توانند با مراجعه به سایت سامانه هوشمند روان‌سنج به نشانی اینترنتیhttps://www.ravansanj.com که مربوط به یک شرکت دانش‌بنیان در مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه علامه طباطبایی است، از امکانات آن استفاده کنند.
مجوز این شرکت از سوی معاونت علمی ریاست جمهوری صادر شده است.
با توجه به اینکه این سامانه هوشمند است، مراجعان به این سایت هم‌زمان می‌توانند در حوزه‌های مختلف قابلیت‌های افراد را شناسایی کنند.
* نقش علوم شناختی در ازدواج موفق
این سامانه برای همه ردهای سنی کاربرد دارد، به طور مثال دختران و پسران جوان که قصد ازدواج دارند برای شناخت از یکدیگر و مادران و پدران برای انتخاب پرسنل‌های مهد کودک فرزندان‌شان و انتخاب مدارس دانش‌آموزان می‌توانند از این سامانه استفاده کنند.
همچنین مسؤولان دستگاه‌های صنعتی نیز می‌توانند با استفاده از این سامانه تشخیص دهند که استعداد نیروهای‌شان در کدام بخش است.
به طور کلی این سامانه در موارد بسیاری می‌تواند به افراد کمک می‌کند و یکی از امتیازات مهم این سامانه نیز این است که استفاده از این سامانه به صورت غیرحضوری و مجازی است و این قابلیت را دارد که اطلاعات را به صورت ترکیبی به فرد بدهد.
